Urzekająca pięknem języka, ale też pięknem samej opowieści, historia fikcyjnego bohatera wpleciona w rzeczywiste wydarzenia sprzed wieku.
Igor Newerly wpadł na pomysł napisania Wzgórza Błękitnego Snu podczas spaceru na powązkowskim cmentarzu. Trafił tam na groby sybiraków i postanowił opowiedzieć historię jednego z nich.
Bohaterem opowieści stał się dwudziestokilkuletni
Bronisław Najdarowski, członek lewicowej partii "Proletariat", skazany na katorgę i wieczne zesłanie spiskowiec, który pragnął zabić rosyjskiego cara. Powieść przedstawia tylko niewielki fragment z życia Bronisława, kilkanaście lat, które spędził on na Syberii. Newerly ustami swego bohatera opowiada jednak o jego wcześniejszych losach: dzieciństwie, politycznym zaangażowaniu i w końcu sprowokowanym przez ochranę spisku. Na kilku ostatnich stronach streszcza z kolei dalsze losy rodziny Najdarowskich.
We Wzgórzu Błękitnego Snu zostało zamknięte całe piękno mroźnej tajgi - miejsce początkowo będące dla Bronisława więzieniem, staje się z czasem bliską raju krainą szczęśliwości. To doprawdy niezwykła opowieść o ludzkich losach nierozerwalnie związanych z polityką, ale i otaczającą człowieka naturą.
Po czterech latach katorgi Najdarowski rozpoczyna tam nowe życie. Uczy się myślistwa, buduje w tajdze dom, poznaje wspaniała kobietę i - cały czas tęskni za ojczyzną. Newerly opisuje życie Polaków na Syberii, opowiadając zarazem o przyjaźni, męstwie, miłości, honorze i wielkiej, choć przymusowej przygodzie na tle wspaniałej, dzikiej przyrody.
Urodzony: 24 marca 1903
Zmarły: 19 października 1987
Wybitny prozaik, autor powieści i opowiadań, a także słuchowisk radiowych i scenariuszy filmowych. Urodził się 24 marca 1903 roku w Białowieży, zmarł 19 października 1987 w Warszawie.
Biografią Newerlego można by obdzielić kilka osób, przynajmniej jeśli chodzi o ilość wykonywanych zawodów i życiowych pasji. Bywał stolarzem i szklarzem, myśliwym i kajakarzem, socjologiem i dyrektorem zakładu produkcyjnego, stenografem i redaktorem pism. Zawodowym pisarzem został dopiero w drugiej połowie życia.
Wnuk Josefa Nevrli, przybysza [>>] z Czech, zarządzającego carskimi lasami w Puszczy Białowieskiej, syn rosyjskiego oficera Mikołaja Abramowa. Po śmierci ojca, który zmarł ratując tonącego, matka powtórnie wyszła za mąż za rosyjskiego oficera zostanie w roku 1938 rozstrzelany w Penzie jako kontrrewolucjonista. W latach 1911-15 mieszkali w koszarach w Jabłonnie, gdzie chłopiec wskutek wypadku na placu ćwiczeń stracił prawą nogę chodził odtąd z protezą, ale prowadził sportowy, aktywny tryb życia. W roku 1915 wobec zbliżania się armii niemieckiej rodziny urzędników i wojskowych ewakuowano w głąb Rosji. W ten sposób Newerly spędził dzieciństwo i młodość w Penzie, Saratowie i Kijowie, był tam świadkiem rewolucji i wojny domowej. W roku 1920 ukończył szkołę średnią w Symbirsku, w latach 1920-23 studiował prawo na uniwersytecie kijowskim. Z tego okresu pochodzi sporządzony przez niego stenograficznie zapis świadectw żołnierzy i oficerów brygady gen. Kotowskiego.
Aresztowany przez NKWD 1923, został skazany na pobyt pod dozorem w Odessie. Powtórnie aresztowany, dzięki fortelowi wymknął się z transportu do łagru i pod koniec roku 1924, zagrożony aresztowaniem, przedostał się nielegalnie do Polski. Trafił do polskiego więzienia w Ostrogu nad Horyniem, ale został zwolniony po interwencji wujów. Po pobycie u jednego z nich, w leśniczówce Tocznabiel, zamieszkał w Warszawie, utrzymując się z dorywczych prac do czasu, aż założył jednoosobowe biuro stenograficzne "Esperto". Współpracował z wydawaną w Polsce emigracyjną "białą" prasą rosyjską.
W roku 1926 poznał Janusza Korczaka i został jego sekretarzem, a następnie przejął po nim redakcję eksperymentalnego pisma, tworzonego dla dzieci przez dzieci "Mały Przegląd". W latach 1928-32 studiował na wydziale nauk społecznych i politycznych Wolnej Wszechnicy Polskiej uczęszczał m.in. na seminarium prof. Ludwika Krzywickiego. W roku 1930 poślubił Barbarę Szejnbaum 1908-73, wychowanicę Domu Sierot na ul. Krochmalnej, która była wówczas nauczycielką śpiewu w szkole RTPD na Żoliborzu i współzałożycielką oraz główną aktorką żoliborskiego teatru dla dzieci "Baj"; po wojnie występowała m.in. w Teatrze Polskiego Radia, zorganizowała tez archiwum Janusza Korczaka obecne Korczakianum. 17 maja 1933 roku urodził im się jedyny syn, późniejszy dramaturg i prozaik Jarosław Abramow-Newerly.
Pod koniec lat trzydziestych Igor Newerly był redaktorem tygodnika "WoTuM - Wolna Trybuna Młodych". Pisał w tym czasie powieść Nurt pod chłopskim brzegiem zaginiona.
Z chwilą wybuchu II wojny światowej Newerly przekwalifikował się na szklarza - zatrudniony w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym, biegał pomimo protezy po piętrach warszawskich kamienic, zastępując wypadłe wskutek bombardowań szyby nowymi. W latach 1940-42 był kierownikiem młodzieżowych zakładów stolarskich Rady Głównej Opiekuńczej na Żoliborzu. W roku 1942 założył Spółdzielnię Pracy Stolarsko-Zabawkarską. Równocześnie prowadził działalność konspiracyjną, uczestniczył w wytwarzaniu broni dla potrzeb podziemia. Aresztowany przez gestapo w nocy z 8 na 9 stycznia 1943 roku, został osadzony na Pawiaku. Po kilku dniach wywieziono go na Majdanek, gdzie był więziony do likwidacji obozu 1944. Stamtąd trafił do Oświęcimia, a w grudniu 1944, po "marszu śmierci", do obozu Sachsenhausen-Oranienburg. Stąd został przetransportowany do Bergen-Belsen, gdzie doczekał wyzwolenia obozu przez Anglików 1945. Przez kilka miesięcy mieszkał w "polskim miasteczku" w Bardowick k. Lüneburga, gdzie prowadził warsztat stolarski i brał udział w redagowaniu polskojęzycznej prasy lokalnej. Potem przez wyspę Sylt dotarł do Szczecina, gdzie 28 listopada 1945 zarejestrował się w Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym.
Po wojnie Newerly wstąpił do PPS 1947, a po zjednoczeniu tej partii z PPR został członkiem PZPR 1949.
W roku 1946 Newerly był, wraz z żoną i innymi osobami, założycielem Komitetu Uczczenia Pamięci Janusza Korczaka później zwanego Komitetem Korczakowskim - do roku 1966 pełnił w nim funkcję wiceprzewodniczącego.
Otrzymał zadanie zorganizowania przy Robotniczym Towarzystwie Przyjaciół Dzieci tzw. Instytutu Produkcji - zakładu, w którym wedle specjalnie pod kątem dziecka opracowanych wzorów wytwarzano zabawki, pomoce szkolne, meble i ubrania. W poszukiwaniu niezbędnych maszyn Newerly jeździł na Ziemie Zachodnie zdarzało mu się stawać w obronie molestowanych niemieckich kobiet i dzieci. Wedle opublikowanego w "Biuletynie RTPD" 1948 artykułu Newerlego założony na terenach na północ od linii kolejowej adres: Felińskiego 1 Instytut Produkcji miał się przekształcić w Instytut Kultury Materialnej Dziecka - placówkę badawczą, dysponującą radą naukową, biblioteką, muzeum i wydającą własne czasopismo. Wkrótce jednak po inauguracji Instytutu Produkcji Newerlego odsunięto od tej pracy, a on, zachęcony sukcesem cyklu słuchowisk radiowych, jakie pisał nocami po pracy w Instytucie Produkcji, zdecydował się na karierę pisarską.
Członkiem Oddziału Warszawskiego ZLP został w roku 1950. W roku 1964 został wybrany na przewodniczącego Oddziału Warszawskiego ZLP, w roku 1972, 46 głosami do 64, przegrał z Jarosławem Iwaszkiewiczem rywalizację o fotel prezesa ZLP.
W latach 1947/48 Newerly był redaktorem tygodnika dla młodzieży "Świat Przygód".
W roku 1949 przełożył i adaptował dla Teatru Dzieci Warszawy sztukę E. Ciurupy Ulica Anny Rudenko, w której główną rolę grała jego żona.
W latach 1952-54 Newerly był z ramienia ZG ZLP Opiekunem Kół Młodych Literatów. Do jego podopiecznych należeli Piotr Guzy, Jan Himilsbach, Marek Hłasko który napisał o Newerlym wiersz, Włodzimierz Odojewski, Józef Ratajczak.
Książką, która utrwaliła wizerunek Newerlego w powszechnej świadomości jako pisarza lewicowego była powieść Pamiątka z Celulozy.
Od połowy lat pięćdziesiątych Newerly mieszkał przez część roku ze swą partnerką życiową, tłumaczką z języka rosyjskiego, Zofią Cybulską w miejscowości Zgon na Mazurach obecnie dom nosi nazwę Mazurski Dom Pracy Twórczej Igora Newerlego 1957-1987, a tablica głosi, że tutaj "żył, odpoczywał i tworzył swoje niezapomniane utwory Igor Newerly, pisarz oczarowany urodą Mazur". W Zgonie powstało Leśne Morze i Wzgórze Błękitnego Snu. Newerly angażował się też, bez powodzenia, w sprawę zatrzymania Mazurów w Polsce głównym jego sojusznikiem był w tym zakresie założyciel Mazurskiego Uniwersytetu Ludowego w Rudziskach Pasymskich Karol Małłek, 1898-1969.
W połowie lat sześćdziesiątych Newerly zaangażował się w sprawę poprawy warunków bytowych pisarzy i ograniczenie samowoli cenzury, czego owocem był tzw. "memoriał Newerlego" zob. niżej, zignorowany przez władze.
W roku 1966 pisarz oddał legitymację członka PZPR.
Newerly wielokrotnie występował w obronie pisarzy i działaczy prześladowanych przez władze komunistyczne z powodów politycznych rotmistrza Witolda Pileckiego, Melchiora Wańkowicza, Stefana Niesiołowskiego i innych działaczy organizacji "Ruch", Jacka Kuronia, którego zatrudnił jako prywatnego sekretarza, Marka Nowakowskiego.
Igor Newerly był laureatem licznych nagród i odznaczeń: nagrody Polskiego Radia w konkursie na opowiadanie 1949, nagrody państwowej II stopnia 1950, nagrody państwowej I stopnia 1952, krzyża kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski 1953, krzyża komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski 1954, złotej odznaki honorowej Zasłużony dla Warmii i Mazur 1965, krzyża komandorskiego z gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski 1982, przyznawanego przez Instytut Yad Vashem medalu Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata 1983, przyznanej przez niemieckie towarzystwo korczakowskie nagrody im. Korczaka 1986, przyznanej przez Komitet Kultury Niezależnej nagrody "Solidarności" 1986.
Newerly zmarł na wylew 19 października 1987 roku w Warszawie. Jest pochowany na Powązkach.
Logowań na konto: 408545
